کارخانه‌های داروسازی به‌دلیل نیاز به شرایط بهداشتی خاص و کنترل آلودگی‌ها، از سیستم‌های تهویه مطبوع پیچیده‌ای بهره می‌برند که نه‌تنها محیط کاری را مناسب‌تر می‌سازد، بلکه به کنترل کیفیت محصولات دارویی نیز کمک می‌کند. در این مقاله به بررسی چهار نقش مهم سیستم‌های تهویه مطبوع در این کارخانه‌ها می‌پردازیم و سپس دستگاه‌هایی که می‌توانند برای طراحی کارآمدترین سیستم تهویه در چنین محیط‌هایی استفاده شوند را معرفی خواهیم کرد.
با گروه صنعتی میتسویی همراه باشید…
چهار نقش اساسی سیستم تهویه مطبوع در کارخانه‌های داروسازی
-
کنترل ذرات معلق، بو و میکروارگانیسم‌ها
سیستم تهویه با استفاده از فیلترهای مخصوص، مانند فیلترهای HEPA (High Efficiency Particulate Air)، ذرات معلق، بو و میکروارگانیسم‌های موجود در هوا را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد. این ذرات شامل ذرات جامدی هستند که در هوا معلق‌اند و با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شوند. اندازه آلاینده‌ها در حد میکرون بوده و از آنجا که این ذرات می‌توانند حامل باکتری‌ها و آلاینده‌های مضر برای محصولات دارویی باشند، کنترل و حذف آنها برای حفظ کیفیت محصولات امری ضروری است. راندمان فیلترهای HEPA حدود ۹۹.۹۷٪ است که برای حفظ سلامت کارکنان و کیفیت محصولات، بهداشتی و بسیار ضروری است.
منابع ذرات معلق در کارخانه‌ها شامل دو دسته‌ی اصلی می‌باشد:
– منابع خارجی مانند هوایی که بدون فیلتر وارد کارخانه می‌شود یا از درزهای درب و پنجره عبور می‌کند.
– منابع داخلی شامل کارکنان، تجهیزات فرآیند داروسازی، سطوح و مواد اولیه ورودی به محیط تولید.
برای کاهش آلاینده‌های موجود، اقدامات زیر توسط سیستم تهویه مطبوع صورت می‌گیرد:
– فیلتراسیون هوای ورودی
– افزایش فشار هوا در اتاق تمیز و جریان آن به‌سمت مناطق آلوده‌تر
– مسدودسازی درزها و منافذ برای جلوگیری از ورود هوای آلوده
-
پایدار نگه‌داشتن فشار هوا
محیط‌های داروسازی به اتاق‌های پاک با فشار مثبت نیاز دارند تا از ورود آلودگی‌ها جلوگیری شود. این فشار مثبت به کمک سیستم تهویه مطبوع تامین می‌شود و موجب می‌شود هوا از نواحی پاک به سمت نواحی دیگر جریان پیدا کند. در حالی که در محیط‌های عادی به ۲ تا ۱۰ بار تعویض هوا در ساعت نیاز است، در اتاق‌های تمیز این تعداد می‌تواند به ۵۰ تا ۱۰۰ بار تعویض هوا در ساعت برسد. این امر نه‌تنها از ورود آلاینده‌ها جلوگیری می‌کند، بلکه به گردش بهتر هوا در فضای کار کمک می‌کند.
-
تنظیم رطوبت
میزان رطوبت هوا یکی از عوامل کلیدی در پایداری و اثربخشی محصولات دارویی است. سیستم تهویه مطبوع می‌تواند رطوبت هوا را به‌وسیله‌ی خنک‌کردن تا دمای نقطه شبنم یا استفاده از دستگاه‌های رطوبت‌زن و رطوبت‌گیر تنظیم کند. این کنترل رطوبت به‌ویژه در مراحل تولید و نگهداری داروها از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که نوسانات رطوبت می‌تواند کیفیت و کارایی محصولات دارویی را تحت تاثیر قرار دهد.
-
کنترل دما
در کارخانه‌های داروسازی، دما نقش مهمی در حفظ سلامت کارکنان و عملکرد تجهیزات دارد. کنترل دما علاوه بر تامین آسایش کارکنان، بر کاهش رشد آلاینده‌های میکروبی نیز موثر است. از این رو، سیستم‌های تهویه مطبوع بایستی دمای محیط را در محدوده‌ای استاندارد و کنترل‌شده نگه‌دارند تا شرایط ایده‌آل برای تولید محصولات دارویی فراهم شود.
تجهیزات و دستگاه‌های تهویه مطبوع در کارخانه‌های داروسازی
برای دستیابی به عملکرد بهینه در سیستم تهویه مطبوع کارخانه‌های داروسازی، استفاده از تجهیزات مناسب و با ظرفیت صحیح بسیار اهمیت دارد. در ادامه به دستگاه‌های اصلی مورد استفاده اشاره می‌شود:
-
هواسازهای بهداشتی (هایژنیک)
هواسازهای داروسازی بهداشتی به فیلترهایی مانند HEPA و کویل‌های سرمایشی و گرمایشی مجهز هستند. این هواسازها قابلیت تنظیم رطوبت، دما و فیلتر کردن آلاینده‌ها را دارند. درون این دستگاه‌ها یک کویل مسی تعبیه شده است که اگر سیالی سرد مانند آب چیلر یا آب گرم بویلر در آن جریان یابد، می‌تواند هوای ورودی را سرد یا گرم کند. همچنین، هواسازهای داروسازی هوای تازه و با فشار مثبت را به‌صورت کنترل‌شده به فضاهای مختلف هدایت کرده و با استفاده از فیلترها آلاینده‌ها را به‌طور کامل حذف می‌کنند. این دستگاه‌ها به‌عنوان یکی از اجزای اصلی در سیستم تهویه مطبوع کارخانه‌های داروسازی، نقش اساسی در ایجاد یک محیط پاک و بهداشتی ایفا می‌کنند.
-
فن‌های اگزاست برای خروج هوا
برای خروج هوا از محیط و ایجاد فشار و جریان مناسب، طراحان سیستم تهویه مطبوع از فن‌های اگزاست در نقاط مختلف کارخانه استفاده می‌کنند. این فن‌ها با خارج‌کردن هوای آلوده و ایجاد فشار مثبت در بخش‌های پاک، به حفظ شرایط بهداشتی کمک می‌کنند.
سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی مرکزی
تجهیزات تهویه مطبوع مانند هواساز و فن‌های اگزاست، منبع تولید سرمایش و گرمایش نیستند و تنها انتقال‌دهنده هوای سرد یا گرم محسوب می‌شوند. برای تولید سرمایش و گرمایش مرکزی، از سیستم‌های متعددی استفاده می‌شود که عبارتند از:
1. چیلر و بویلر: چیلرها برای خنک‌کردن آب و انتقال آن به کویل آب سرد در هواساز استفاده می‌شوند، در حالی که بویلرها آب گرم تولید کرده و آن را به کویل آب گرم هواساز می‌فرستند. این سیستم‌ها امکان تنظیم دقیق دما و رطوبت هوا را فراهم می‌کنند.
2. پکیج یونیت‌های بهداشتی: در برخی موارد به‌جای اینکه چیلر و هواساز به‌صورت جداگانه نصب شوند، یک دستگاه پکیج یونیت بهداشتی به‌کار می‌رود که تمامی تجهیزات را در یک قاب واحد مونتاژ می‌کند. این دستگاه‌ها در فضاهای محدود و با نیاز به شرایط کنترل‌شده به‌ویژه مفید هستند.
جمع‌بندی
سیستم‌های تهویه مطبوع در کارخانه‌های داروسازی، نه تنها به منظور تامین آسایش کارکنان بلکه برای کنترل دقیق شرایط بهداشتی و کیفی محیط تولید طراحی می‌شوند. استفاده از تجهیزات پیشرفته‌ای مانند هواسازهای بهداشتی، فن‌های اگزاست، چیلر و بویلر، امکان کنترل دما، رطوبت و فشار هوا را فراهم می‌آورد و به ایجاد یک محیط تمیز و کنترل‌شده کمک می‌کند.
